Kur’an’daki yasaklar illetleri ile beraber Allah tarafından açıklanarak mı yasaklanmıştır? Mesela alkollü içkilerin yasaklanması Kur’an’da illeti açıklanarak mı, yoksa kıyasla mı belirlenmiştir?
Tarih: 31 Mayıs 2011
CEVAP:
Sırf imtihan için olanlar dışında, Yüce Allah’ın emir ve yasaklarının sebepsiz olabileceği düşünülemez. Ancak illet ile hikmet birbirine karıştırılmamalıdır. Kur’ân’da hamr yani yenildiğinde, içildiğinde, kullanıldığında kişiyi sarhoş edici her şey yasaklanmıştır. İlleti, bizzat isminden anlaşılacağı gibi aklı örtmesi yani sarhoş etmesidir. Bu durumda, hamr, illeti Şâri’ (Allah Teala) tarafından belirlenmiş bir yasak olur ve bu yasağın kapsamına, sarhoş edici tüm maddeler girer.
Sarhoş edicilerin yasaklanmasının hikmeti ise bunların şeytan işi pislikler olması, insanların arasına düşmanlıklar sokması, Allah’ı anmaktan alıkoymasıdır.
Ribânın (faizin) illeti, borçtan gelir elde etmektir ve bu kapsamdaki tüm işlemler ribâdır. Yasağın hikmeti ise, sömürü düzeninin oluşması, ekonomik krizlere sebebiyet vermesi vb. dir.
Sorunuzun en önemli tarafı; yasakların illetlerinin çok iyi tespit edilmesinin gereğidir. Bu illet, mutlaka Kur’ân’dan tespit edilmelidir. Tespit edilen illetin kapsamına nelerin girdiği meselesi ictihadi bir konudur. Bu aşamada yapılacak hatalar affedilir. Ancak bizzat ictihatla illet tespiti kabul edilemez. Çünkü o bir hata değil, haddi aşmak olur.
Fıkıhta kıyas anlayışı ve değerlendirmesi konusunda kaleme aldığımız bir makaleyi aşağıdaki linkten okuyabilirsiniz:
